![]() |
|














Xankəndidəki qalmaqallı abidə: Müəllifi kimdir, necə tikilib?
Tarix 01.10.23, 18:32 |
|

Azərbaycan Memarlar İttifaqının İdarə Heyətinin üzvü, Azərbaycanın İşğal Olunmuş Ərazilərindəki Tarix və Mədəniyyət Abidələrini Müdafiə Təşkilatının sədri Faiq İsmayılov Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.
Onunla müsahibəni təqdim edirik.
- Faiq bəy, Xankəndi şəhərində yerləşən "Biz və bizim dağlarımız”, yaxud "Nənə-baba” adıyla tanınan abidə ilə bağlı sosial şəbəkələrdə aktiv müzakirələr gedir. Bu abidə barədə bizə ətraflı məlumat verməyinizi istəyirik.
- Ermənicə "Tatik- patik” abidəsi sovet dövründə qoyulub.
Sosial şəbəkələrdəki müzakirələri mən də izləyirəm. İnsanları qınamalı deyil. Onlar bu abidəni Azərbaycanın mədəni irsi hesab edir və bizə məxsusluğunu iddia eləyərək müxtəlif fikirlər səsləndirirlər.
Əslində məsələ bundan ibarətdir ki, abidəni orda ucaldanda bir məqsəd olub: ermənilərin Qarabağda nə qədər qədim xalq olduqlarını nümayiş etdirmək və bu fikri təbliğ eləmək. Adına da fikir verməsiniz, "Nənə-baba" erməni dilində olub, ikinci bir tərəfdən abidə Xankəndi şəhərində qoyulub.
Ümumilikdə tarixi faktlara nəzər yetirəndə görürük ki, Xankəndi şəhərində ermənilərin mövcudluğu 1920-ci ildən sonra başlayıb. Yəni o dövrə qədər Xankəndidə ermənilər yaşamayıb.
Ümumiyyətlə, Xankəndinin özü, sizə də məlumdur ki, Qarabağ xanlığının ailəsinin istirahət mərkəzi olub. Ona görə də bura el arasında "Xanın kəndi” - Xankəndi kimi tanınırdı. İlk illər burada xanlığın ailələri yaşayıb. Daha sonra bura qulluqçular, sənətkarlar, tacirlər köçərək miqyasını böyüdüblər və inzibati yaşayış mərkəzinə çevrilib.
Bu inzibati yaşayış mərkəzində on beş əsas, on iki yardımçı bina tikilmiş, əlavə məhəllələr salınmışdı. Şuşada 17 məhəllə, burda isə 37 məhəllə vardı. Həmin məhəllələrdə 80-ə yaxın tarix, mədəniyyət abidəsi, 15 məhəllə məscidi isə ermənilər tərəfindən geriliyin əlamət kimi sovet dövründə sökülüb yox edilmişdi. Eləcə də məhəllələrdəki bütün yaşayış yerləri söküldü. Yəni ermənilərin burada qədimdən mövcudluğu mümkünsüzdür.
İndi həmin abidənin orada qalması bizim tariximizin təhrif olunmasına gətirib çıxarıb. Yəni mən Faiq İsmayılov bir vətəndaş olaraq iddia edirəm və sübutlar göstərirəm ki, Xankəndi ərazisində, ümumiyyətlə 1920-ci ilə kimi erməni yaşamayıb. Amma bu abidə mənim dediyimi bir növ inkar edir. Çünki məhz abidə sübut etməyə çalışır ki, qədim erməni xalqı burada əsrlər boyu yaşayıb. Ona görə də mən mədəni irsin araşdırılması üzrə ekspert kimi deməliyəm ki, bu abidənin orda qalmasının qəti əleyhinəyəm.
- Abidənin müəllifi barədə müxtəlif təzadlı fikirlər mövcuddur. Onun müəllifi kimdir?
- Sarkis Baqdasaryandır, ermənidir.
- Müəllifləri arasında azərbaycanlı memar Şəfi Qarayevin də adının hallanması nə ilə bağlıdır?
- Bu barədə dəqiq məlumat verə bilməyəcəm. Gərək sənədlərlə tanışa olam. Amma güman edirəm ki, abidə hazırlananda azərbaycanlı memarlar da işə nəzarət ediblər. Buna görə Şəfi Qarayevin adı hallana bilər.
Azərbaycan SSR-nin büdcəsi ilə maliyyələşən abidə Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin təsdiqi və göstərişi ilə tikilib. Buna Azərbaycan SSR-nin o dövrdəki məmurları icazə verib.
Abidə Qarabağda erməni simvolu kimi qəbul olunub. Həm 30 il işğal dövründə, həm də ondan öncəki illərdə ermənilər bu abidəni əzizləyiblər.
- Qarabağda erməniləri simvolizə edən abidələrin sayı barədə nə deyə bilərsiniz?
- Nə keçən əsrlərdə, nə ondan öncəki dövrlərdə Qarabağda ermənilərə məxsusluğu müəyyən olunan memarlıq abidəsi yoxdur.
30 ildir mən təcrübə, tədqiqat aparıram. 20-yə yaxın kitabım çap olunub. Əsərlərim ingilis, fransız, rus dillərində oxunur. Hər zaman da bu iddiadayam. Beynəlxalq təşkilatların tədbirlərində bunu ətraflı izah edirəm.
Ermənilər Şuşadakı kilsələrə sahib çıxmaq istəyirlər. O kilsələr ermənilərə aid deyil. Bunları Rusiya Azərbaycanı, Qarabağı işğal edəndən sonra əsgərlər üçün tikdiyi rus-provoslav kilsələridir. İkisi indi də qalır və bizim tərəfimizdən qorunur.
O kilsələrin ermənilərə aidiyyəti yoxdur. 70-80- ci illərdə orda ruslar çox az sayda qalmışdı. Fürsətdən istifadə edən ermənilər kilsələrə sahibləndilər, onları erməni kilsələri kimi təbliğ etməyə başladılar və biz də susduq.
Ermənilər sovet dönəmində Xankəndidə bir erməni kilsəsi tikdilər. İşğal dövründə isə Xankəndidə iki əlavə kilsə də tikdilər. Və 20-yə yaxın kilsəni işğal dövründə - Azərbaycanın etnik təmizləməyə məruz qoyduqları ərazilərdəki kənd və şəhərlərimizin xarabalıqlarının yerində inşa etdilər.
Onlardan ikisi Laçın ərazisindədir, biri Laçın şəhərindədir. Onu Laçında baş memar işləyən Qubad İbrahimov adlı bir nəfərin evinin yerində tikiblər. Digər kilsə isə Zabuxdadır.
Nə Laçında, nə Qubadlıda, nə Zəngilanda, nə Cəbrayılda erməni yaşamayıb, hətta sovet dövründə belə... Onların qoyub getdikləri erməni kilsələri uzun müddət başımızı ağrıdacaq. Mən həmin kilsələrin də qeyri-qanuni inşa olunduğuna görə sökülməsinin lehinəyəm. 1954-cü ildə qəbul olunmuş Haaqa konvensiyasına istinadən deməliyəm ki, bir dövlət başqa bir dövlətin ərazisini işğal edirsə, o ərazidə abidələrin sökülməsi, tikilməsi, bir yerdən başqa yerə köçürülməsi qəti qadağan olunub. Bu, beynəlxalq konvensiyalarda da qadağadandır.
İkinci tərəfdən istər Azərbaycan SSR dövründə, istərsə də indiki dövrdə orda hər hansı bir binanın tikilməsinə Azərbaycan hökuməti icazə verməlidir.
Fakt odur ki, Azərbaycan hökumətindən icazə alınmadan ermənilər 20 kilsə tikiblər. Və bu kilsələri, abidələri qədim erməni kilsə və abidələri kimi təqdim və təbliğ edirlər. Bizim onları sökməyimiz bu mənada çətinləşib. Çünki beynəlxalq qüvvələri nəzərə almaq lazımdır.
- Amma hər halda mümkünsüz də deyil. Bunun bir yolu varmı?
- Qeyri-qanunu tikintilər bütün sübutları ilə beynəlxalq məhkəmələrə təqdim olunmalıdır. Beynəlxalq məhkəmələrdən qərar alınmalı və ona uyğun addım atılmalıdır. Necə ki biz BMT-də dörd qətnaməni işğal dövründə əldə edə bilmişdik. 44 günlük müharibədə də həmin dörd qətnaməyə istinad etdik.
Bu kilsələrin və digər qeyri-qanunu tikintilərin sökülməsi üçün beynəlxalq instansiyalara müraciət etməliyik.
- İşğaldan azad olunmuş ərazilərdə neçə abidəmiz var?
- Mənim bildiyimə görə, 2645 mədəniyyət abidəsi var. Onun 1880 memarlıq, 749-u arxeoloji abidədir, 67-si momumental heykəltəraşlıq nümunəsidir.
- Abidələrin hazırkı vəziyyəti nə yerdədir?
- Çoxunun bünovrəsi qalır. 44 günlük müharibədən sonra işğaldan azad olunmuş ərazilərin hər yerində olmuşam. Buraxılmadığım ərazi sülhməramlıların nəzarəti altında idi. Amma şükürlər olsun ki, hazırda ora da getməyə imkan var.
Xəbərin oxunma sayı : 562
Sosial
Xəbərlər
-
“Avropa beş il ərzində müharibəyə hazır olmalıdır” - Əsas prioritetlər açıqlandı
-
Saxta klinika “Nova Med“ fəaliyyətini davam etdirir - Xəstələr risk altında (VİDEO)
-
Yeni səfir Prezidentin qəbulunda - FOTOLAR
-
ADY-dən işə gecikənlərə həll yolu - Arayış verəcəklər
-
Prezident İlham Əliyev Anaklaudia Rossbaxı qəbul etdi - FOTOLAR
-
“Ukrayna hücumlara hazırlaşa bilər“ - Tramp
-
Vaxtı keçmiş və istehlaka yararsız məhsullar Veysəloğlu Şirkətlər Qrupu tərəfindən necə məhv edilir? - VİDEO
-
Azərbaycan xam nefti ən baha və ən ucuz hansı ölkələrə satıb? - Tam siyahı
-
Kürdəmirdə dabaq xəstəliyi bazarda qıtlıq yaratdı: “10-15 gündür süd, qatıq gəlmir“
-
“Britaniya və Ukrayna kəşfiyyatları “Türk axını”na təxribat hazırlayır“ - Bortnikov
-
Müxtəlif vədlərlə 141 min manatını aldılar... - VİDEO
-
Tramp ABŞ kəşfiyyatına Maduronu devirməyə icazə verib - “The New York Times“
-
Qazinin torpaq sahəsində yol salıblar: “Aldatdılar ki, sənə başqa yer veriləcək“
-
Elm və Təhsil Nazirliyi ağac peleti alacaq - 4 milyon manata
-
Tikinti şirkəti sakinlərin istifadə etdiyi səkini bərbad vəziyyətə saldı - VİDEO
-
Yasamalda silahlı insident - 2 nəfər yaralandı
-
Azərbaycanda pensiya islahatları olacaq - Nələr dəyişəcək?
-
Bakının bu ərazisində yağış barmaqlıqlar yoxdur - Sürücülərə təhlükədə
-
İnstaqramda bu gün nələr paylaşıldı? - FOTOLAR
-
“Neftçi“ Abubakarı heyətinə qatacaqmı? - SON DURUM
-
Azərbaycanda alternativ məhkəmə-tibbi ekspertizalar niyə yaradılmır? - VİDEO
-
Biləcəri sakinlərinin gecəsini kabusa çevirən “reabilitasiya mərkəzi” - VİDEO
-
“Akkuyu“ AES-də tezliklə elektrik enerjisi istehsalına başlanacaq - Ərdoğan
-
General Hüseynov vəzifəsindən azad olundu - Səbəbini AÇIQLADI
-
19 yaşlı gənci parka çağıraraq bıçaqladılar - DETALLAR
-
Naxçıvana birbaşa yol bu ərazilərdən də keçəcək - VİDEO
-
İsa Qəmbərdən Ramiz Mehdiyevlə bağlı - Açıqlama
-
Anar Tağıyevin sevimli şirkəti: İcra başçısı hər il “Təmir-İnşaat“a yol təmir etdirir
-
Hikmət Hacıyev Berlində - Kanslerin müşaviri və Dövlət katibi ilə görüşdü
-
“Rusiya müharibəni dayandırmasa, böyük problemlərlə üzləşəcək“ - Piter Heqset
-
Sabah bəzi ərazilərdə qaz olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ
-
Mehdiyevin qızı atası haqda suala sualla cavab verdi: “Bir kəlmə də deməyəcəyəm”
-
“NATO və Aİ-nin gücündən bərabər istifadə etməyə çalışırıq“ - Mark Rütte
-
“Qrant qazanan özəl bağçaların aylığı 500 manatdan çox olmamalıdır“ - Nazirlik
-
İran gəmiləri Azərbaycana gəldi - FOOTLAR
-
Mehdiyevlərin ailə bankı da batır - Zərərin həcmi açıqlandı
-
Pakistanla Əfqanıstan 48 saatlıq atəşkəs elan etdi - “Reuters“
-
Növbəti iki gündə bəzi rayonlara sulu qar yağacaq - Xəbərdarlıq
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
TRİPP layihəsi bütün bölgə üçün faydalı olacaq - İlham Əliyev
-
MSK toplandı:Depuatın mandatına xitam verildi
-
DTX və DSX-dən birgə əməliyyat - Külli miqdarda narkotik ələ keçirilib
-
Azərbaycan bu il 23 ölkədən 6,4 milyardlıq qızıl alıb - Tam siyahı
-
Ceyhun Bayramov ATƏT sədri ilə görüşdü - FOTO
-
Madaqaskarda hərbi çevriliş baş verib - Prezident ölkədən qaçıb
-
Azərbaycanlı “qanuni oğru“ həbs olundu - Rusiyada
-
“Ramiz Mehdiyevin mənə nə aidiyyəti var?“ - Əli Həsənov
-
Prezident ATƏT sədrini qəbul etdi - FOTOLAR
-
Həmkarlar İttifaqında yeni rəhbərlik - "köhnə hamam, köhnə tas..."
-
Əhməd əl-Şaraa Rusiyada - Bəşər Əsədin ekstradisiyasını istəyəcək
-
“Faktları tapıblar, sübutlar var...“ - YAP-dan Ramiz Mehdiyevin həbsinə reaksiya
-
Dövlət agentliyində işçilərin say həddi artırıldı - FƏRMAN
-
ABŞ Venesuela sahillərində gəmiyə zərbə endirdi - 6 nəfər öldü
-
Yağış yağacaq, şimşək çaxacaq - Sabahın havası
-
Prezidentdən NUFA3 iştirakçılarına - Müraciət
-
Zəngəzur dəhlizi belə olacaq - XƏRİTƏ
-
25 yaşlı müəllimə qaçırıldı, məcburi videoya çəkildi - TƏFƏRRÜAT
-
Azərbaycanda hansı sahələrdə nə qədər əməkhaqqı verilir? - Siyahı
-
Ramiz Mehdiyevin topdağıtmaz sərvətinin bir qismi... - SİYAHI
-
Gəncədə 33 yaşlı kişi 11 yaşlı xalası qızına təcavüz edib - TƏFƏRRÜAT
-
“Sədərək”dəki sahibkarlar nədən narazıdır? - VİDEO
-
“Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh sazişi üzrə təklifimiz qüvvədədir“ - Kreml
-
Baş direktor vəzifəsindən azad edildi - “Azneft”də struktur dəyişikliyi
-
Mehdiyev işində Elton Məmmədovun adı halanır - Dövlət vəsaitlərini birgə mənimsədikləri iddia olunur
-
Kommunal xərcin 20 faizi geri qaytarılacaq - Deputat dəyişiklikləri açıqladı
-
Bu il nə qədər avtomobil utilizasiyaya verilib? - VİDEO
-
Azərbaycan nefti 64 dollara düşdü - Daha iki dollar ucuzlaşıb
-
Xırdalanda qətl hadisəsi - 19 yaşlı oğlan öldürüldü
-
Metroda növbəti problem - Qatar tuneldə qaldı
-
Faizsiz kreditlər daha çox kimlərə şamil olunacaq? - VİDEO
-
“Putin Ukrayna müharibəsini bitirmək istəmir“ - Tramp
-
Qiymət artımından sonra saxta qızıllar bazara yol açıb - VİDEO
-
Ramanada kanal həddindən artıq çirklənib - ŞİKAYƏT /VİDEO
-
Paytaxtın hərəkətin ən çox intensiv olduğu mərkəzi küçəsi təktərəfli olur - VİDEO
-
DÇ-2026 seçmə mərhələsi: Türkiyə və İngiltərə darmadağın, Portuqaliya bir xalla kifayətləndi
-
“Beauty Time“da qadın yanıq xəsarətləri aldı - Məşhur salonlar şəbəkəsindən ŞİKAYƏT
-
“Yaxın Şərqdən sonra digər regionlarda sülhə maraq itirilməməlidir“ - Zelenski
-
Sahibsiz heyvanları toplayaraq müalicə etdirdi, klinikaya 40 min manat borcu yarandı - VİDEO
-
Ramiz Mehdiyev həbs olundu! - Dövlətə xəyanətdə ittiham olunur! (ŞOK)
-
“Qəzzada sülh planının ikinci mərhələsinin başlayır“ - Tramp
-
Vardanyanın məhkəməsində ifadələr dinlənildi - FOTOLAR
-
Azərbaycan Ordusunda gecə və gündüz şəraitində nümayiş məşqləri keçirilib - VİDEO
-
Bakı metrosunda izdiham - Saatlardır kart işləmir + FOTO
-
Zelenski Odessa merini vətəndaşlıqdan məhrum etdi - Truxanov kimdir və nə baş verir?
-
“Tarqovı”da qanunsuz fotoqraflıq edən gənc - 4 sutkalıq həbs olundu
-
Qəzzanın yenidən qurulması 70 milyard dollara başa gələcək - BMT
-
Prezidentin tarixi Misir səfərindən görüntülər - VİDEO
-
Azərbaycanlı tələbə NASA-nın saytında təhlükəsizlik boşluğu tapdı - VİDEO
-
“Putinin Türkiyəni təhdid etməsi barədə iddialar həqiqətə uyğun deyil“ - AKP sözçüsü
-
“Rabitəbank”ın maliyyə vəziyyəti ürəkaçan deyil - Hesabat
-
AAAF Park-da oğurluq: Mənzildən soyuducu və paltaryuyan, anbardan bilyard oğurlandı
-
Prezident bu səlahiyyəti nazirlikdən aldı, Agentliyə verdi - Sərəncam
-
Azərbaycanda işsiz qadınların sayı artdı - Statistika
-
Sabiq icra başçısının həbs müddəti uzadılıb - Məhkəmə qərar verdi
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
İranlı milyonçu qadın Bakıda aldadılıb - “3 milyonumu mənimsəyiblər“
-
“Şimali Koreya Rusiyanın texnoloji dəstəyi ilə yeni qitələrarası raket hazırlayıb“ - Xarici KİV
-
Zakir Qaralov “Akkordu“ dirçəldir? - 15 milyonluq borc sıfırlandı
-
Bu avtomobillər kəskin ucuzlaşacaq - Yeni qərar
-
40 min ölüm, 64 min doğum, 2152 əkiz, 78 üçəm... - Bu ilin statistikası
-
ATƏT sədrinin Azərbaycana səfəri təxirə salındı - Səbəb açıqlandı
-
MSK sabah toplanır: bu deputatın mandatına xitam veriləcək
-
Dövlət Gömrük Komitəsində kürsü savaşı - Müavin və idarə rəisi Şahin Bağırovun yerinə göz dikib
-
Yağış yağacaq, şimşək çaxacaq - Sabahın havası
-
Mərkəzi Bank Adil Əliyevi cərimə etdi - Federasiyasına görə...
-
Bakıda taksilərin sayına limit qoyuldu - Dəyişiklik
-
“Tomaqawk”lar Ukraynada vəziyyəti nüvə müharibəsi həddinə çatdıracaq - Lukaşenko
-
Şuşakənd və Təzəbinəyə növbəti köç yola düşdü - FOTOLAR
-
Bakıda şirkətdən 7 min manatlıq oğurluq - 2 mühafizəçi saxlanıldı
-
“Azərbaycan Mərkəzi Bankı uçot dərəcəsini 6,25%-dək endirəcək“ - Fitch Solutions
-
Yolu piyadalar üçün nəzərdə tutulmayan yerdən keçən qadını MAŞIN VURDU
-
Beyləqanda Ümumdünya Statistika Günü qeyd olundu - Fotolar
-
Azərbaycan-Pakistan-Türkiyə spikerlərinin görüşü - İslamabad Bəyannaməsi qəbul edildi
-
Kərə yağı Azərbaycana hansı ölkələrdən və neçəyə gətirilir? – Qiymət 35% bahalanıb
-
Ordumuz payız-qış mövsümünə keçir - VİDEO
-
Makron və Tramp arasında maraqlı anlar - VİDEO
-
Prezident Yaxın Şərq Sülh Sammitində iştirakı ilə bağlı paylaşım edib - VİDEO
-
“Hər il təhsilə 5 milyard manat ayrılır” - Nazir müavini
-
Bakıda yeni pulsuz parklanma yerləri təşkil edilib - ÜNVANLAR
-
Əli Əsədov bu Agentliyə yeni səlahiyyət verdi - QƏRAR
TOP 10
ARXİV