![]() |
|




592.jpg)



.jpg)





Rusiya neçə yerindən parçalana bilər? – “EUObserver” nəşri
Tarix 02.07.22, 17:50 |
|

Redaksiyası Belçikanın paytaxtı Brüsseldə yerləşən “EUObserver” internet nəşrində “Rusiya dağılsa, hansı regionlar müstəqil dövlətə çevrilə bilər?” başlıqlı məqalə dərc olunub. Məqalənin müəllifləri Vaşinqtonda yerləşən Enerji Siyasəti Araşdırmaları Fondunun (EPRINC) tədqiqatlar üzrə direktoru Maks Pizyur və ABŞ-ın Nyuark şəhərində yerləşən Ratgers Universitetinin siyasi elmlər üzrə professoru Aleksandr Motıldır.
Novator.az saytı məqaləni ingiliscədən çevirərək oxucuların diqqətinə çatdırır.
Rusiya Federasiyasının həm özündə, həm də xaricində analitiklər bu ölkənin bir sıra müstəqil dövlətlərə parçalana biləcəyi ehtimalından getdikcə daha çox danışmağa başlayıblar.
Ukrayna ilə apardığı dəhşətli müharibə Rusiyanın onsuz da zəif iqtisadiyyatını daha da zəiflədir, hakim rejimin legitimliyini və gücünü sarsıdır, rus ordusunun azman obrazının qurama olduğunu göstərir və prezident Vladimir Putini elitanın gözündən salır.
Hansısa məqamda Rusiyada bütün sistem indi bizə bəlli olmayan bir ssenari üzrə çökə də bilər.
O halda ölkənin cənubunda, şərqində və mərkəzində Rusiyadan ayrılmağa namizəd olan əsas bölgələr hansılardır?
Cənub
Rusiyanın İnquşetiya, Çeçenistan və Dağıstan respublikalarının əhalisinin ümumi sayı 5,5 milyon nəfərdir.
Son on ildə bu respublikaların əhalisi 13 faizdən çox artıb.
Hər üçü güclü milli kimlik sərgiləyən, islam dininə etiqad edən və vaxtilə Rusiyaya sərt təpki göstərmiş bölgədir.
Bu üç respublika içərisində XIX əsrdə Rusiyaya qarşı uzun illər müharibə aparmış, XX əsrin sonlarında və XXI əsrin əvvəllərində yenidən milli azadlıq savaşına qalxmış Çeçenistanın xüsusi yeri var.
Çeçenistanın hazırkı avtoritar lideri Ramzan Kadırov geniş səlahiyyətlərə malikdir. Uyğun stimullar alsa, o, asanlıqla Moskvaya arxa çevirə bilər.
Çeçenistan müharibəsinin, daha dəqiqi, İkinci Çeçen müharibəsinin iri hərbi əməliyyatlar dövrü 2000-ci ilin aprelində başa çatıb.
Ancaq çeçen üsyançıların və yaraqlıların fəaliyyəti 2010-cu illərə qədər davam edib.
2002-ci ilin oktyabrında və 2004-cü ilin sentyabrında məktəblilər girov götürülüb, xeyli insan həlak olub.
Sonrakı illərdə bir neçə partlayış hadisəsi baş verib. 2010-cu ilin martında Moskva metrosunda, 2011-ci ilin yanvarında Moskvanın Domodedovo hava limanında, 2013-cü ilin dekabrında Volqoqrad dəmiryol vağzalında törədilən partlayışlara görə məsuliyyəti çeçen, inquş və dağıstanlı silahlılardan ibarət “Qafqaz əmirliyi” adlanan radikal qruplaşma öz üzərinə götürüb.
Şərq
Rusiyanın Uzaq Şərqdə yerləşən əsas bölgələri Saxalin vilayəti, Primorsk, Xabarovsk, Kamçatka diyarları və Saxa Respublikasıdır (Yakutiya).
Bu bölgələrin ümumi ərazisi 1,6 milyon kvadrat mil təşkil edir. İlk dörd ərazidə (Saxalin, Primorsk Xabarovsk, Kamçatka) əsasən ruslar yaşayır. Saxa Respublikası yakutların vətənidir.
Rusiyanın bu beş bölgəsinin əhalisinin ümumi sayı 3,6 milyon nəfərdir. Təkcə Yakutiyada 990 min əhali məskunlaşıb.
Bu bölgələrin hər biri faydalı qazıntılarla zəngindir.
2000-ci illərin əvvəllərində ABŞ və Yaponiyanın rəhbərlik etdiyi konsorsiumların maliyyələşdirib inkişaf etdirdiyi Saxalində neft-qaz hasilatı və ixracı üzrə dünya səviyyəli obyektlər qurulub.
Primorsk diyarında Rusiyanın Sakit okean ticarətində əsas rol oynayan bir neçə liman yerləşir. Kozmino limanı Şərqi Sibir-Sakit okean (ESPO) neft boru kəmərinin son nöqtəsidir (layihə gücü sutkada 1,6 milyon barreldir). 2021-ci ildə Şərqi Sibir-Sakit okean neft borusu vasitəsilə orta gündəlik nəqlin həcmi 720 min barrel təşkil edib. Kozminonun qonşuluğundakı Şərq limanından Çin, Yaponiya, Koreya və Tayvana kömür ixrac olunur.
Yakutiya iqtisadiyyatı əsasən mədən sənayesindən ibarətdir. Rusiyada almaz hasilatının və emalının demək olar hamısı bu bölgənin payına düşür.
Yakutiya həm də Kozmino vasitəsilə daşınan Rusiya kömürünün əsas ixrac mənbəyidir.
Yakutiya və Xabarovskda birgə illik qızıl hasilatının həcmi 64 metrik ton təşkil edir. Bu isə Rusiyanın ümumi qızıl hasilatının 20 faizindən çoxu deməkdir.
Yakutlar öz respublikalarında azlıq təşkil etsələr də, son onilliklərdə bu bölgədə milli dirçəliş baş qaldırıb. Respublikanın Saxa adlandırılması da bu dirçəlişin bir göstəricisidir.
Xabarovsk 2020-ci ilin iyulundan 2021-ci ilin iyulunadək kütləvi nümayişlər mərkəzi olub. Kreml Xabarovsk diyarının məşhur qubernatorunu istefaya göndərəndən sonra keçirilən həmin etiraz aksiyaları bölgədə Moskva əleyhinə əhval-ruhiyyənin artmasından xəbər verir.
Mərkəz
Tatarıstan və Başqırdıstan respublikaları Rusiyanın 85 subyekti (subyekt dedikdə respublikalar, diyarlar, vilayətlər, federal əhəmiyyətli şəhərlər, muxtar dairələr və muxtar vilayətlər nəzərdə tutulur) arasında nadir konstitusiya quruluşuna malik tək-tük bölgələrdəndir. Öz konstitusiya quruluşları sayəsində hər iki respublika əhəmiyyətli dərəcədə muxtariyyət qazana bilib.
Tatarıstanla Başqırdıstanın ümumilikdə 8 milyon nəfərə yaxın əhalisi var. Son on ildə bu respublikalarda əhalinin sayı 0,4 faiz artıb.
Tatarıstanla Başqırdıstanda ümumilikdə gün ərzində 1 milyon barrelə yaxın xam neft hasil olunur. Bu, Rusiyanın ümumi xam neft istehsalının 10 faizə qədərini təşkil edir.
Təkcə Tatarıstanda neft ehtiyatlarının həcmi 7,3 milyard barrelə çatır. Hazırkı hasilat tempi ilə bu, 30 illik neft ehtiyatı deməkdir.
Rusiyanın başqa yerləri ilə müqayisədə bu iki regionda iqtisadiyyat daha yaxşı diversifikasiya olunub, karbohidrogen hasilatını da nəzərə almaqla hər iki respublikada güclü sənaye və kənd təsərrüfatı var.
Tatarıstanla Başqırdıstanın bir neçə çaya, dəmiryol xətlərinə çıxışı onları ticarət yollarının kəsişməsinə gətirib çıxarıb. Birlikdə 15 milyard dollarlıq ixrac, 1,6 milyard dollarlıq idxal həyata keçirən Tatarıstan və Başqırdıstan yüksək xalis ticarət balansına malikdir.
1991-ci ildə Sovet İttifaqı dağılandan sonra Tatarıstan referendumlara və Kremllə danışıqlara getməklə tam suverenliyə nail olmaq istiqamətində addımlar atdı.
2008-ci ilin avqustunda Rusiya Gürcüstana hücum çəkəndən və Abxaziya ilə Cənubi Osetiyanı müstəqil dövlətlər kimi tanıyandan sonra Tatarıstan öz suverenliyini elan etdi, BMT-dən və Rusiyadan onun müstəqilliyini tanımasını istədi. Amma Rusiya və BMT buna məhəl qoymadı.
Rusiyanın Ukraynada apardığı müharibə Kiyevin qələbəsi ilə bitsə və ya hərbi əməliyyatlar dalana dirənsə, Putin rejiminin sabitliyi pozulacaq və bu qeyri-sabitlik həndəsi silsilə ilə artacaq. Elə bir vəziyyətdə, xüsusilə də Kremldaxili elitaların başı Putinin taxt-tacı uğrunda mübarizəyə qarışsa, böyük ehtimalla bəzi regionlar Rusiya Federasiyasından ayrılmaq yolunu tutacaq.
Bəs sonra – onlar müstəqil dövlət kimi qala biləcəkmi, yoxsa Putini əvəz edəcək adam onları yenidən Rusiyaya birləşdirəcək? Bunu bilmirik. Yalnız bir şeyi əminliklə deyə bilərik ki, Rusiya dağılsa, sonra regionların yenidən Rusiyaya birləşdirilməsi prosesi başlansa, bu, çox zorakı və qanlı bir proses olacaq. Elə bir proses ki, yalnız parçalanmanı sürətləndirə və Rusiyanın birdəfəlik çöküşünə gətirib çıxara bilər.
Xəbərin oxunma sayı : 934
loading...
Dünya
Xəbərlər
-
42 yaşlı Nigar Camal cazibədar görünüşü ilə heyran etdi - VİDEO
-
Biletləri “Qara bazar“a çıxaranlara xəbərdarlıq: “Ciddi tədbirlər görülür”
-
Yoluxma sayı açıqlandı - Koronavirus statistikası
-
“Amerika sanksiyaların ləğvini qəbul edib“ - İran Parlamenti
-
Həbs edilən “Şah Kargo“nun rəhbəri büdcəyə neçə milyon ziyan vurub? - DETALLAR
-
Putinin həyatı bu qərardan asılıdır - Zelenski
-
FIFA Braziliya - Argentina oyunu ilə bağlı qərarını ləğv edib
-
Abituriyentlərin nəzərinə - Avqustun 16-dan 28-dək...
-
Ukraynada Ərdoğan, Zelenski və Quterriş görüşü keçiriləcək - Bu tarixdə
-
MSK-nın yeni strukturu məlum olub - SİYAHI
-
Prokurorluq 24 il əvvəl güllələnmiş şəxsin iddialarına münasibət bildirib
-
Çörəyə qənim kəsilənlər – VİDEO
-
Zaqatala Dövlət Təbiət Qoruğunda yanğın baş verdi
-
Azərbaycanda ət bahalaşdı - VİDEO
-
Urmu tamam qurusa, Təbriz boşaldılacaq – Kələntəri
-
Bilgəh çimərliyi qeyri-qanuni hasarlanır? - VİDEO
-
Magistraturaya boş qalan yerlərə əlavə yerləşdirmə BAŞLAYACAQ
-
Coşqun Əhmədzadə öz istəyi ilə vəzifədən getmək istəyir - Sumqayıt Gömrüyündə yoxlamalar...
-
Sevgilisinə qoşulub evdən qaçdı, nadir xəstəliyə tutuldu - Aygün Kazımovanın vəsiyyəti nə olmuşdu?
-
“Müharibənin sonu hələ çox uzaqdadır“ - Ukrayna DİN
-
Qarabağ Azadlıq Təşkilatı partiyaya çevrilir - Qurultay keçiriləcək
-
“Krımdakı partlışı Ukraynanın elit hərbi dəstəsi törədib“ - KİV
-
Mövsümi meyvə-tərəvəzlər niyə baha satılır? - VİDEO
-
Ağdam şəhərinin Baş planı təsdiqləndi
-
Gəncənin milyonlar yeyən yolları: Eyni şirkət iki ildə 8 milyonluq tender udub
-
“81 seçki dairəsinin sərhədlərinin müəyyənləşdirilməsi başa çatıb” - MSK
-
Dünya bazarındakı vəziyyət Azərbaycanda unun qiymətində artımı qaçılmaz edir - AÇIQLAMA
-
“Neft gəlirləri sabit valyuta vəd etmir“ - İqtisadçı deputat
-
“Avropada qazın qiyməti 4 000 dolları ötə bilər“ - “Qazprom“
-
“NATO-ya üzvlüklə bağlı Türkiyənin şərtlərini yerinə yetirəcəyik“ - İsveç Baş naziri
-
Şabranda bir neçə ev yanıb - Kənd sakinləri təxliyə edilir
-
“Ermənistan sülhə belə hazırlaşır?!” - Azərbaycan XİN
-
“Çip sənayesində geosiyasi tufan yaşanır“ - Qərb ölkələrinin milyardlıq qrantları işə yarayacaqmı?
-
Mehdiyevin daha bir kadrı işdən çıxarıldı - Şahin Bağırov islahat aparır, yoxsa...? + FOTO
-
Prezident yeni səfirlərin etimadnaməsini qəbul etdi - FOTOLAR
-
“Bu sistemin sonu çatıb...“ - PUTİN
-
FHN əhaliyə müraciət edib - VİDEO
-
Rusiya Ukraynada nüvə silahı tətbiq edəcək? - Şoyqudan açıqlama
-
“Qruplara düşmək üçün son sınağımızdır” - Qurban Qurbanov
-
"Bu sualları hamı özünə verməlidir" - Məleykə Abbaszadədən xəbərdarlıq
-
İrəvan metrosunun fəaliyyəti dayandırılıb - Mina təhlükəsi
-
Azərbaycanda 40-dan çox ağac kəsildi: Cinayət işi başlandı
-
“Azərbaycan-Ermənistan dövlət sərhədində 110 döyüş məntəqəmiz var“ - DSX rəisinin müavini
-
"Koronavirusa yoluxma sayında artım müşahidə olunur" - Səhiyyə Nazirliyi
-
Xersonda daha bir rus generalı öldürüldü - Ukrayna Prezident Ofisinin rəhbəri açıqladı
-
Azərbaycan nefti 4 dollara qədər ucuzlaşıb
-
“Rusiya Krım körpüsünü heç bir şəraitdə dağıtmağa imkan verməyəcək” - Kosaçov
-
Bu gündən ali məktəblərə ixtisas seçimi başlayır
-
59 yaşlı Demi Mur yaxtada çimərlik geyimində görüntüləndi - FOTO
-
Avropada qurumuş çaylarda “ac” daşlar peyda oldu: Böyük quraqlıq başlayır? - FOTO
-
Cennifer Lopez Britni Spirsi dəstəklədi
-
“Qarabağ” FİFA-23-də olacaqmı? – FİFA-da səs ver!
-
Azərbaycanda son gündə koronavirusa yoluxma sayı açıqlandı - 4 nəfər ölüb
-
İş adamı “Land Rover”lə 4 nəfəri necə öldürüb? - TƏFƏRRÜAT + VİDEO
-
Generalın müavinləri kimlərdir? - Deputatın qardaşı, Mehdiyevin qohumu...
-
“Reklam və yalançı vədlərlə aldadıldıq” - Xırdalandakı yeni binadan şikayət
-
ABŞ Əfqanıstanın 7 milyard dollara yaxın aktivlərini mənimsəyir - Dövlət reketçiliyi
-
Qətər İslamiadadakı qalmaqala görə Türkiyədən üzr istəyib - VİDEO
-
Usubovun ölkədən çıxışının qarşısı alınıb - Avropaya getmək niyyəti baş tutmayıb
-
“Manatı uzun müddət indiki səviyyədə saxlamaq mümkün deyil” – “Gec-tez üzən məzənnə rejiminə keçiləcək”
-
Bakıda dəhşətli mənzərə: Zibillər niyə kanala atılır? - VİDEO
-
Abituriyentlərin ixtisas seçimi başlayır - ən gərgin vəziyyət bu qruplarda olacaq
-
Kəmaləddin Heydərovun işdən çıxardığı generala gömrükdə yüksək vəzifə verildi
-
Masazır gölündə duz yığımı - VİDEO
-
İcra başçısı məhkəməyə niyə müraciət edib? - Açıqlama
-
Laçından çıxan ermənilər qəbirləri dağıdırlar - VİDEO
-
Səlim Müslümov dövlətə 27 milyon manat ziyan vurub - İTTİHAM AKTI
-
Azərbaycanda üç universitet publik hüquqi şəxsə çevrilib - QƏRAR
-
Zaporojye AES yaxınlığında dinc əhali ərazini tərk edir - FOTO
-
Aygün Kazımovadan maraqlı paylaşım FOTO
-
Günün transfer xəbərləri: “Nottingem Forest“ hərəkətdə
-
Balakəndə silahlı narkotacirlər ələ keçdilər - FOTO/VİDEO
-
Ermənilər Laçında meşəyə od vurub - VİDEO
-
Bu partiyalar yeni qanun layihəsinə dair təkliflər verib - SİYAHI
-
Əcnəbilərin Azərbaycan banklarındakı pulları kəskin artıb - Məbləğ
-
13-cü mərtəbədən yıxılaraq ölən uşağın atası həbs edildi - Rəsmi
-
Aktrisa Çimnaz Sultanova ərindən danışdı: “Professordur...”
-
“Bizim də “B planı“mız mövcuddur” - İran XİN rəhbəri
-
Məktəbli formalarının qiyməti açıqlandı - Bu tarixdən satışa çıxarılır
-
“AzərEnerji” dənizdə böyük estakada tikir - VİDEO
-
Yüzlərlə rus əsgəri Ukraynanın tərəfinə keçib - Müharibədə yeni mərhələ
-
Sabah bəzi yerlərdə 42 dərəcə isti olacaq - XƏBƏRDARLIQ
-
Qəbələdə əhali turistləri kəndə buraxmır? – Video + DİN-dən açıqlama
-
“Bu halda Moskva Vaşinqtonla münasibətləri kəsəcək...“ - Zaxarovadan açıqlama
-
Azərbaycanda vəzifəli şəxslərə cinayət işi açıldı - Biri həbs edildi + FOTO
-
İlham Əliyev Qırğızıstan Nazirlər Kabinetinin sədr müavinini qəbul edib
-
Laçında həlak olan əsgərlərimizə şəhid statusu verildi
-
Sabahdan ali məktəblərə ixtisas seçimi başlayır
-
“Brent” neftinin qiyməti 97 dollara düşüb
-
“İran dövlət qurumlarının Rüşdiyə qarşı zorakılıq çağırışı iyrəncdir” - Blinken
-
“Son sutkada Rusiyanın daha 12 tankı məhv edilib“ - Ukrayna Baş Qərargahı
-
Çindən ABŞ-a xəbərdarlıq: “Odla oynayanlar öləcəklər”
-
Azərbaycan medalların sayını 58-ə çatdırdı - İslamiada
-
“İkinci Çernobıl” xofu - TƏHLİL
-
Pərvin və Dilarə çimərlik geyimində poz verdi - FOTOLAR
-
“Qarabağ“ın oyununda anşlaq gözlənilir - Nə qədər bilet satıldı?
-
Azərbaycanda 300 mindən çox işsiz var – RƏSMİ
-
Kadırov Qərbə müraciət etdi: “Rusiya ilə dost olmağı öyrənin“
-
“Misli” görünməmiş dələduzluq – udulan məbləğlər niyə verilmir?
-
Bakıda kirayə ev tapılmır - Səbəblər və qiymətlər
-
Unun ucuzlaşması üçün tədbirlər görülür - VİDEO
-
Samur-Abşeron kanalı antisanitar vəziyyətdədir - VİDEO
-
Ermənilər Zabux kəndindən çıxırlar - VİDEO
-
Rusiyada şəhər suyun altında qaldı – VİDEO
-
Antarktidada qorxunc fəallıq – Buz təbəqəsi sürətlə əriyir
-
Əsrlərin yadigarı, Pir Hüseyn Xanəgahı – VİDEO
-
Dünya aclıqdan qurtulur? – TƏHLİL
-
Azərbaycanda son sutkada yoluxma 500-dən çox olub - Ölən olmayıb
-
“İkitərəfli münasibətlərə verdiyi töhfəyə görə Azərbaycana təşəkkür edirəm” - Pakistan səfiri
-
Təzyiq problemi olanlar hansı qidalardan istifadə etməlidir? - Mütəxəssisdən tövsiyələr
-
Azərbaycan 43 medalla 4-cü pilləyə yüksəlib - İslamiada
-
Müdafiə Nazirliyi həftəlik icmalını təqdim edib - VİDEO
-
FHN ötən sutka 11 nəfəri xilas edib - VİDEO
-
Prezidentdən 4 ünvana müştərək xəbərdarlıq... - Mesaj verildi, başa düşəcəklərmi?
-
Satıcı qız 670 minlik ƏDV vurdu, əri müdiri bıçaqladı - Bakıda film kimi OLAY
-
Deputatın adından bu sitat paylaşıldı... - Sevinc Fətəliyeva açıqlama verdi
-
Bakının bu ünvanında binalar sökülür - Sakinlərə kirayə haqqı verilir + VİDEO
-
Sentyabrın 1-dən sonra karantin uzadılacaqmı? – AÇIQLAMA
-
NASA-dan xəbərdarlıq: Təhlükəli asteroid yerə yaxınlaşır
-
Zelenski Rusiya ordusunun qüvvə və vasitələrinin məhv edildiyini bildirib - “Biz bir günü də boş yerə sərf etmirik“
TOP 10
ARXİV