|
Azərbaycanla Ermənistan razılaşdı: Qazaxın 4 kəndi qaytarılır
“Express Bank” iflas ərəfəsində - Şirkətlər bankdan 25 milyondan çox depoziti geri çəkiblər
Rusiya sülhməramlı kontingentinin Azərbaycandan çıxması prosesi başlayıb - VİDEO
Deputat Ülvi Quliyev Nəsimi rayonunda torpaq zəbt edib? - FOTOLAR
Digərlərinin ağlı ilə hərəkət edən Ermənistan - VİDEO
“Ermənistan müharibəyə təhrik edilir“ - DTX rəisi kəşfiyyat məlumatlarını açıqladı
Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi terror hücumlarından necə xəbər tuta bilir? – ŞƏRH
Ərdoğan Qərbi belə mat etdi – Türk əsri başlayıb
Fəxri Kazımov nüfuzlu şəxsləri Taleh Kazımovla Elnur Əliyevə minnətçi salır - Vəzifədə qalmaq üçün
Bəxtiyar Əsgərov məsələsi Fuad Nəcəflini çətin duruma salıb - Naxçıvana ardı-arası kəsilməyən zənglər...
Samir Şərifov Bakıda biznes mərkəzi tikdirir? - FOTOLAR
Pekin dünya üçün “Çin şoku” hazırlayır – Bazarları ucuz məhsulları ilə dolduracaq
Eldar Əzizovun “tender camaşırxanası“: Mirzəyevlə Mehralıyevin “it yemi satınalması“
“Xocalı qurbanlarının qisasını aldıq!“ - Prezidentin Xocalıdakı çıxışı (FOTOLAR)
Özbəkistanda gərginlik: Qaraqalpaqıstanda nə baş verir?
Tarix 04.07.22, 13:37 |
|
Özbəkistanda ölkə konstitusiyasının yeni redaksiyasının ictimai müzakirələrə çıxarılmasından sonra Qaraqalpaqıstan Muxtar Respublikasında etirazlar start götürüb. Belə ki, əsas qanunun yeni redaksiyasına edilmiş dəyişikliklərdə Qaraqalpaqıstanla bağlı “suveren” sözü silinib, həmçinin bölgənin Özbəkistandan ayrılmaq haqqı ilə bağlı xatırlatma da qanundakı yerini qoruya bilməyib.
Etirazlar Qaraqalpaqıstanın paytaxtı Nukus şəhərində start götürüb və sonradan Çumbay və Muynak kimi şəhərlərə də yayılıb.
Qaraqalpaqıstanın haqqında
Muxtar Respublikanın ölkə ərazisinin təxminən 40 faizini təşkil edir. Ümumi sahəsi 166 600 kvadrat kilometrdir. Əhalisinin sayı 2022-ci ilin əvvəlinə olan göstəricilərə əsasən 1 990 000 nəfər təşkil edən Qaraqalpaqıstanın rəsmi dilləri özbək və qaraqalpaq dilləridir.
Tarixi mənbələrə əsasən bölgədə insanların yaşaması tarixi neolit dövrünə təsadüf edir. Bu ərazi tarixən müasir Türkmənistanın Xarəzm bölgəsi və ətraf rayonları ilə birlikdə Xarəzm adlanıb.
Buranın yerli əhalisi hələ Əhəmənilər imperiyası dövründə olduqca fəal olublar. Belə ki, onlar e.ə 480-ci ildə Kserksin Yunanıstana səfərlərinə qatılıb, imperiyanın paytaxtı Persepolisin tikilməsində də iştirak ediblər.
Əhalisi
Qaraqalpaq türkləri əsilləri etibarilə X-XII əsrlərdə yaşayan peçeneqlərin nəvələridir. Tarixi mənbələrdə “Qara Külahlılar” və ya yalnız “Külahlılar” adı ilə keçir. XII-XIII əsrlərdə Qıpçaqlarla birlikdə Monqollara tabe olmuşlar. Qaraqalpaq türkləri qədim rus mənbələrində “Çorniye klobuki”, ərəb mənbələrində “Qarabörklü” adlarıyla xatırlanırlar. Rus mənbələrinə görə, Qaraqalpaqlar Uzlar, Peçeneqlər və Xəzərlərlə qardaş bir qövmdür. Rəvayətə görə, Qaraqalpaqların bir qismi XI əsrdə Səlcuqluların cənub və qərbə doğru reallaşdırdıqları yayılma hərəkətinə qatılmış, əksəriyyəti isə Aral Dənizi ətrafında qalmışlar.
Muxtar vilayətin təşkili
Bölgənin yaxın tarixinə nəzər salsaq, burada 1924-cü ildə mərkəzi Turtkul şəhəri olmaqla Qara-Qalpaq Muxtar vilayəti yaradılıb. Muxtar vilayətin tərkibinə Türküstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının Amudərya vilayəti, Xarəzm Sovet Sosialist Respublikasının Xoceyli və Kunqrad rayonları da daxil olub.
1925-ci il fevralın 16-da Qırğızıstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının (sonradan Qazaxıstan MSSR adlandırıldı) tərkibində Qara-qalpaq muxtar vilayəti rəsmi şəkildə təsdiqləndi.
1930-cu ilin iyulun 20-də muxtar vilayət Qazaxıstan MSSR-dən alınaraq birbaşa olaraq Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasının tabeliyinə verilib.
1932-ci ilin martın 20-də paytaxtı Nukus şəhəri olan və RSFSR-in tərkibinə daxil olan Qara-qalpaq MSSR yenidən təşkil olunub.
1936-ci ilin dekabrın 5-də Qara-qalpaq MSSR Özbəkistan SSR-in tərkibinə daxil edilib. 1964-cü ildə isə adı dəyişdirilərək Qaraqalpaq MSSR adlandırılıb.
1990-cı il dekabrın 14-də (Qazaxıstan və Özbəkistandan sonra, lakin Qırğızıstandan əvvəl) Qaraqalpaq MSSR Ali Sovetinin sessiyasında dövlətin ümumxalq səsverməsi yolu ilə tam müstəqilliyini təklif edən dövlət suverenliyi bəyannaməsi imzalandı. 9 yanvar 1992-ci il tarixində isə Qaraqalpaqıstan Respublikası formalaşdırıldı. 1993-cü ildə Qaraqalpaqıstan Respublikasının Özbəkistanın tərkibinə daxil olması ilə bağlı 20 illik dövlətlərarası müqavilə imzalandı. Sənəddə muxtar respublikanın referendum yolu ilə Özbəkistandan ayrılmaq hüququ da təsdiqlənib.
Onu da qeyd edək ki, 1991-ci ilin 11 noyabr tarixində Qaraqalpaqıstan Respublikasının Ali Soveti tərəfindən prezident vəzifəsi təsis olunub. İlk və son prezidenti isə Dövlətbəy Şamşetov olub. O, 1992-ci ilin iyunun 20-dək bu vəzifəni icra edib. Daha sonra vəzifə ləğv edilib və respublikaya rəhbərlik parlament sədrinə keçib.
Özbəkistan Konstitusiyasında Qaraqalpaqıstanın yeri
Özbəkistan Konstitusiyasının 21-ci maddəsinə əsasən “Qaraqalpaqıstan Respublikası vətəndaşı eyni zamanda Özbəkistan Respublikasının vətəndaşıdır”. 69-cu maddəyə əsasən ölkənin regionlarının, o cümlədən Qaraqalpaqıstan Respublikası və onun rayonlarının sərhədlərinin dəyişdirilməsi yalnız Özbəkistan Ali Məclisinin razılığı ilə mümkündür. Özbəkistan Respublikası Konstitusiyasının 17-ci fəsli (70-75-ci maddələr) tamamilə Qaraqalpaqıstan Respublikasına həsr edilib. 70-ci maddəyə əsasən “suveren Qaraqalpaqıstan Respublikası Özbəkistan Respublikasının tərkibinə daxildir və Qaraqalpaqıstan Respublikasının suverenliyi Özbəkistan Respublikası tərəfindən qorunur”. 71-ci maddəyə əsasən Qaraqalpaqıstan Respublikasının özünün konstitusiyası var, ancaq bu ali qanun Özbəkistan Konstitusiyasına ziddiyyət təşkil edə bilməz. 72-ci maddəyə əsasən Özbəkistan Respublikası qanunları Qaraqalpaqıstan Respublikası ərazisində də məcburidir.
73-cü maddəyə əsasən, “Qaraqalpaqıstan Respublikasının ərazisi və sərhədləri onun razılığı olmadan dəyişdirilə bilməz və Qaraqalpaqıstan Respublikası özünün inzibati-ərazi quruluşu məsələlərini müstəqil həll edir”. 74-cü maddəyə əsasən Qaraqalpaqıstan xalqının ümumxalq səsverməsi əsasında Özbəkistan Respublikasından ayrılmaq hüququna malikdir”. 75-ci maddədə isə münasibətlərin imzalanmış saziş və müqavilələrlə tənzimləndiyi, mübahisəli məsələlərin razılaşdırma yolu ilə həll olunacağı göstərilir.
Konstitusiyanın yeni redaksiyasına dəyişikliklər və sonrasında baş verənlər
İyulun 1-dən etibarən Qaraqalpaqıstanda başlayan etirazlarda müxalifət lideri, hüquqşünas Dövlətmurad Tajimuratov ön plana çıxıb. O, həmin gün hakimiyyətlə iyulun 5-də dinc aksiya keçirilməsini razılaşdırdığını açıqlayıb. Daha sonra onun saxlanılması barədə məlumatlar yayılıb. Tajimuratovun saxlanılması etirazları bir qədər də qızışdıran amilə çevrilib. Bundan sonra Qaraqalpaqıstana Özbəkistan Milli Qvardiyasının əlavə qüvvələri də cəlb olunub.
Özbəkistan Daxili İşlər Nazirliyinin məlumatına görə, Qaraqalpaqıstanın inzibati mərkəzi olan Nukus şəhərində etirazlara səbəb “ölkədə aparılan konstitusiya islahatlarının yanlış şərh edilməsi” olub.
Mətbuat orqanları xüsusilə bir faktı qeyd edir ki, bölgədə etirazlara səbəb heç də əhalinin Özbəkistan ayrılmağa meyl etməsi deyil. Onlar hakimiyyət tərəfindən konstitusion hüquqların pozulması və regionun xüsusi statusunun ləğv edilməsi cəhdinə etiraz edirlər.
İyulun 2-də Nukus şəhərinin ətrafında postlar qurulub. Şəhərdə mobil əlaqə və stasionar internetin fəaliyyət göstərmədiyi qeyd olunub. Taxiataş, Xoceyli, Orak Balqa şəhərləri istiqamətində Nukus şəhərinə giriş də bağlanılıb.
İyulun 3-də isə mövcud vəziyyət fonunda regionda fövqəladə vəziyyət elan olunub. Həmçinin 21:00-dan 07:00-a qədər komendant saatı tətbiq olunub.
Nəhayət, iyulun 4-də Qaraqalpaqıstanda keçirilən etirazlar öz bəhrəsini verib. Özbəkistan parlamenti Qaraqalpaqıstanın suveren statusunun saxlanmasını dəstəkləyib.
Xəbərin oxunma sayı : 478
Dünya
Xəbərlər
-
"35 ildir Aygünü sevmişəm" - Faiq Ağayev
-
“Britaniya sənayesi müharibə rejiminə keçir” - Sunak
-
Sumqayıtda 28 ailənin bir qaz sayğacı var: Limit necə hesablanır?
-
“Üçüncü dünya müharibəsi artıq gedir” - Podolyak
-
Rusiya müdafiə nazirinin müavini saxlanılıb - Külli miqdarda rüşvət görə
-
MDB-nin fond birjaları üçün yeni dövr: Azərbaycan və Özbəkistan yol açır
-
Şirkət işçilərin hüquqlarını pozdu: 20 min cərimələndi
-
“BAM-ın gücü 12 ildə 3 dəfə artıb“ - Putin
-
“Vətəndaş nikahı qanunsuzdur“ - Spiker
-
“ABŞ Ukraynaya 1 milyardlıq hərbi yardım paketi hazırlayır” – “Reuters”
-
Bu gün toyları olacaqdı - Heç biri həyatda deyil...
-
İran hakimiyyəti ölkə əhalisinə divan tutur - VİDEO
-
Sabah bəzi ərazilərdə qaz olmayacaq - Xəbərdarlıq
-
Qrunt suları Binə qəsəbəsinin sakinlərinin evlərinə doldu - VİDEO
-
Ərdoğan iqamətgahında uşaqlarla görüşdü - Fotolar
-
“Bəzi ölkələr Azərbaycana qarşı soyuq müharibəyə başlayıblar“ - Prezident
-
Rusiya-Azərbaycan münasibətləri qarşılıqlı məmnunluq doğurur
-
Azərbaycanda “Sığorta ödənişinin verilməsi Qaydası” dəyişdi - QƏRAR
-
Mikayıl Cabbarov səyyar vergi yoxlaması haqda qərar imzaladı - Dəyişiklik
-
“Ukrayna müharibə başlayandan yarım milyon hərbçisini itirib“ - Şoyqu
-
İcra Hakimiyyəti sabiq nazirdən 133 minə “BMW 520i” alır – Bazardakı qiymətdən 17,5 min bahadır
-
Şahin Bağırovu Bakı Şəhər Baş Gömrük İdarəsinə buraxmayıblar - TƏFƏRRÜAT
-
“Türkiyədə yeni konstitusiya ilə bağlı proses başlayır” - Numan Kurtulmuş
-
“Ermənistan “Dağlıq Qarabağ”ın sülh sazişində olmamasına razılaşıb” - Prezident
-
Xankəndi şəhərindəki tibb müəssisəsində ilk körpə dünyaya gəlib - FOTOLAR
-
Qubadlıda sərhədçilər üçün yaşayış binası istifadəyə verilib - FOTO/VİDEO
-
Xətai rayonunda səkini zəbt edərək qanunsuz parklanma yeri saldılar - VİDEO
-
Üç ayda xaricə 25 min ton alma satmışıq – Qiyməti nə qədər bahalaşıb?
-
“Fransa, Hindistan və Yunanıstan Ermənistanı bizə qarşı silahlandırır, biz gözləyə bilmərik“ - Prezident
-
Münasibətlərimizin inkişafına yeni təkan verəcək görüş
-
Binəqədidə sürücülük məktəbi ilə bağlı ilginc iddia - “Asan“ yolla sürüclük kursu arayışı almaq olur?
-
“Nar” Füzulidə yerləşən məktəbə yeni kitablar hədiyyə etdi - FOTOLAR
-
Azərbaycanla Ermənistan arasında ilk sərhəd dirəyi quraşdırıldı - FOTO
-
“Biz dörd kənd məsələsini heç vaxt yaddan çıxarmamışıq” - İlham Əliyev
-
“Narkotik artıq məktəblərə yol tapıb“ - Siyavuş Novruzov
-
“İndi bizim sülh sazişinin necə olması ilə bağlı ümumi anlayışımız var“ - Azərbaycan lideri
-
Ceyhun Bayramov Çexiyanın Baş naziri ilə görüşüb - FOTO
-
Binəqədidə yol problemi: “Yağış yağanda şəhərə çıxmaq mümkün deyil”
-
Ümid edirəm ki, Ermənistan düzgün yolu seçər - Ərdoğan
-
Şimali Koreyadan nüvə əks-hücum təlimi – FOTOLAR
-
Azərbaycan-Rusiya əlaqələri daha da güclənəcək
-
Rayonlara yağış yağacaq, dolu düşəcək - Sabahın havası
-
“Paşinyan dedi ki, mən gedirəm, sonra torpağın əsil sahibi İlham Əliyev özü gələcək” – Zahid Oruc
-
Serenay Sarıkaya ilk dəfə sevgilisi ilə əl-ələ görüntüləndi - FOTOLAR
-
Uşaq bağçasında mənimsəmə - Cinayət işi açıldı
-
Masallıda narkotiklərin satışı ilə məşğul olanlar saxlanılıblar - FOTO
-
Əsgərovların bankında problemli kreditlər 2 dəfədən çox artdı - TƏFƏRRÜAT
-
Tavuşda gərgin vəziyyət: “Yerkrapa” üzvləri maşını etirazçıların üzərinə sürdülər
-
Bakıda məktəblilərə siqaret satanlar cərimələniblər - FOTO/VİDEO
-
“65 yaşıma qədər işləmək istəyirəm” - Mourinyo
-
Dünyada müdafiə xərcləri tarixi rekord həddə çatıb - SİYAHI
-
Azərbaycan və Ermənistan arasında delimitasiya prosesi başladı - RƏSMİ
-
Röyal Sarıməmmədov Pirallahının icra başçısı olmaq üçün hərəkətə keçib? - İDDİA
-
Bu qaydanı pozan sürücülər 200 AZN cərimələnəcək - RƏSMİ
-
Milli Məclisin növbəti iclası başlayıb - Gündəlikdə 18 məsələ var
-
AMEA-nın qarşısındakı parkda oturacaqlar niyə yoxa çıxıb? - AÇIQLAMA/FOTO
-
İsrail İrana atdığı raketi özü məhv edib - “The New York Times”
-
Gürcüstan bazarında böhran - Azərbaycanda hansı avtomobillər ucuzlaşacaq?
-
Şirvan-Salyan Regional Təhsil İdarəsinin müdiri barəsində cərimə protokolu tərtib edilib - FOTO
-
Arxektura komitəsində “göydələn biznesi“ - Ramin Abdullayev hər ay onlarla mənzilə necə sahiblənir?
-
“İranda etnik azərbaycanlılar ayrı-seçkiliyə məruz qalır“ - Dövlət Departamenti
-
Bəzi bölgələrə yağış, Şahdağa sulu qar yağıb - FAKTİKİ HAVA
-
Qərb ölkələrində “Çin casusu” xofu: Beş nəfər həbs olundu
-
Həyət evlərinin satışında yaranan durğunluğun səbəbi nədir? - VİDEO
-
Ərli qadınla subay oğlanın şok hərəkəti: - “Rayona getdik, kənddə axşam...“
-
Kanalizasiya suyu aylardır küçəyə axır - ŞİKAYƏT + VİDEO
-
Son günlər turşulardan zəhərlənmə halları artıb: SƏBƏB NƏDİR?
-
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola düşdü - FOTOLAR
-
Lətifənin fərqli tərzi - Fotolar
-
Ev telefonlarına olan tələbat niyə azalıb? - VİDEO
-
Prezident İlham Əliyevin Rusiyaya işgüzar səfəri başa çatıb
-
Müdirə salam vermədi, işdən qovuldu - Azərbaycanda ilginc hadisə
-
“Heydər Əliyev əlindən gələni əsirgəmirdi” - Putin
-
Ali məktəbləri bitirən tələbələr işə təyinat ala biləcəklər? - VİDEO
-
Kanalizasiya xətlərinin tez-tez tıxanmasına səbəb nədir? - VİDEO
-
Şagirdlər daha ev tapşırığı etməyəcəklər? - Nazirlikdən açıqlama
-
“Vladimir Putin və Heydər Əliyev iki ölkə arasında dostluq münasibətlərinin əsasını qoyublar” - İlham Əliyev
-
Hakimlərə etirazı rədd edildi - İndi də prokurordan narazıdır
-
İlham Əliyev və Vladimir Putinin BAM veteranları ilə görüşü olub - FOTO/VİDEO
-
“BAM XXI əsr üçün qlobal siyasəti müəyyən edir“ - Vladimir Putin
-
Astarada xarabalıqdan betər tibb məntəqəsi - VİDEO
-
İranda Rusiyanın kredit kartları işləyəcək - FOTO
-
“Əli Kərimli, artıq kənara çəkilməlisiniz“ - Deputatdan ÇAĞIRIŞ
-
Bu universitetdə tələbələrin təhsilhaqqı mənimsənilib - TƏFƏRRÜAT
-
“AccessBank” 126 milyon manatdan çox - ZƏRƏRDƏ
-
Quşçularla deputat arasında qalmaqal: Toyuqlar dərmanla şişirdilir?
-
Peskov sülhməramlıların Qarabağdan çıxarılmasının səbəbini AÇIQLADI
-
Bərdə sakinlərini dəhşətə salan hadisə: İlanlar evlərə hücum etdi - VİDEO
-
Taksi qiymətlərində artım var: Səbəb nədir?
-
Müəllimlərin nəzərinə: Növbəti vakansiya seçimi başlayır
-
Hansı bankda əhalinin nə qədər əmanəti var? – Tam siyahı
-
Bəzi rayonlarda leysan yağıb, dolu düşüb - FAKTİKİ HAVA
-
“Rusiya ilə əlaqələrimizin inkişafından çox razıyıq” - İlham Əliyev
-
MEDİA sosial şəbəkə istifadəçilərini məsuliyyətli olmağa çağırıb - Diqqət!
-
“Heydər Əliyev BAM layihənin icrasında böyük rol oynayıb” - Putin
-
Gürcüstandan Azərbaycana xırdabuynuzlu heyvan idxalı dayandırıldı – Rəsmi
-
Konduktorluq edən qız necə millinin kapitanı oldu? - VİDEO
-
“Azərbaycanla Rusiya arasında ticarət dövriyyəsi 4 milyard dollara çatıb“ - Putin
-
Maşınların qarşısını kəsib sürücülərə silah tuşlayan şəxs kimdir? - VİDEO
-
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
-
Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin təkbətək görüşü olub - VİDEO/FOTO
-
Qubad İbadoğlu ev dustaqlığına buraxılıb - Məhkəmədən qərar
-
İrana məxsus qayıq Azərbaycan sərhədini pozub - Saxlanılanlar var
-
Sülhməramlılar Xocalıdakı dislokasiya yerini tərk edir - VİDEO
-
“Birləşmiş Ştatlar 170 milyon amerikalının söz azadlığını tapdalayır” - “TikTok”
-
Tibb Universiteti Stomatoloji Klinikada müəmmalı təmir işləri aparır – Nə qalib şirkət bəllidi, nə də ayrılan vəsait
-
Azərbaycan Rusiyanın böyük dostudur - Peskov
-
Yasamalda dörd kiloqram narkotik ələ keçirilib - FOTO/VİDEO
-
Magistraturaya qəbul imtahanı keçiriləcək – Bu tarixdə
-
Rüşvət almaqda ittiham olunan sabiq hakimin cinayət işi - Beş vəkil müdafiə edir
-
Bir milyondan çox aksizsiz siqaret aşkar edilərək götürülüb - FOTO
-
Rusiya hərbi bazası Ermənistandan çıxarılır? - Kremldən açıqlama
-
Yağış yağacaq, külək əsəcək - Sabahın havası
-
Azərbaycanda bu məhsullar ucuzlaşacaq - AÇIQLAMA
-
“Bu aylarda çox şey dəyişə bilər“ - KTMT-nin baş katibi
-
Ermənistanda rusları hindular əvəz edir - ŞOK MƏLUMAT
-
Ərəblər məni pulla almışdılar - Samirə Yusifqızı
-
Rusiyadan 75 qəpiyə gətirilən “qreçka” marketlərdə 3 manata satılır – Rəsmi
-
MN-də 143 milyonluq mənimsəmə: “Pulların vaxtında ödənilməsi üçün “otkat” verirdik”
-
Bu xanıma yüksək vəzifə verildi - FOTO
TOP 10
ARXİV