AzFakt

Masazırda qanunsuz obyekt inşa edilir? - FOTOLAR

Mehdiyevin bankından sabiq nazirin qardaşının yarım milyonu oğurlanıb - CİNAYƏT DOSYESİ

Britaniya səfirindən fransızsayağı addım - Ermənistandakı ingilis diplomat Gorusa niyə gedib?

Binəqədi rayonunda qanunsuz yaşayış binası inşa edlib - FOTOLAR

Azərbaycanda dövlət çevrilişi etmək istəyənlər kimlər idi? - Prezident açıqladı+Video

Çin, Rusiya və İrandan Trampa güc nümayişi - Birgə təlimlərin İrana faydası varmı?

Şəhid anasından Aydanadək... - Prezidentdən paylaşım+Video

Turizm Agentliyində qalmaqal - Sədrin qaynanasının badına Aparat rəhbəri işdən çıxarıldı

Zaqatalada qanunsuz ağac budaması - Akif Məmmədov saxta rəy verib

Anar Quliyev dilemma qarşısında - Ya Prezidentin etimadı, ya da qanunsuz tikintilərə davam...

Fransa rəsmiləri Azərbaycanda istintaqa cəlb olunub - Şok faktların üstü açıldı + FOTO

Korrupsiya, narkotik istehsalı, talama: USAID bataqlığı qurudulur

Moskva yenə beynəlxalq hüququ pozur - Bakı hansı addımları ata bilər?

Ermənistan Azərbaycanla müharibəyə hazırlaşır: Yeni faktlar - VİDEO

Hörmüz boğazı bağlanarsa, ən tez kim “boğular”? - Analiz


Tarix 18.06.25, 12:44	Font ölçüsü : - / +

Yaxın Şərqdə İsrail və İran arasında gərginliyin artması dünya birjalarının, enerji bazarlarının və geosiyasi analitiklərin diqqətini yenidən Hörmüz boğazına yönəldib.

Yeniavaz.com xəbər verir ki, bu strateji dəniz keçidi bütün dünyanın iqtisadi sabitliyi üçün həyati əhəmiyyət daşıyır. Əgər İran müharibə şəraitində boğazı bağlamağa qərar verərsə, nəticələr qlobal səviyyədə ağır və çoxşaxəli olacaq.

Hörmüz boğazı Fars körfəzini Oman körfəzi və Hind okeanı ilə birləşdirən, təxminən 40-95 kilometr enində olan dəniz keçididir. O, enerji bazarlarının “aorta damarı” hesab olunur. Çünki dünya üzrə qlobal dəniz neft ticarətinin 30%-i və mayeləşdirilmiş təbii qaz (LNG) ticarətinin 20%-i bu boğazdan keçir. Təkcə 2024-cü ildə gündəlik orta tranzit həcmi 20,3 milyon barel neft və 290 milyon kubmetr LNG olub. Bu rəqəmlər, təkcə Yaxın Şərq ölkələrinin deyil, həm də qlobal sənaye və enerji istehlakçılarının bu boğaza necə bağlı olduğunu açıq şəkildə göstərir.

Ən çox ixrac edən ölkələrdən Səudiyyə Ərəbistanı gündəlik milyonlarla barel xam neftini bu marşrutla dünya bazarlarına göndərir. Qətər isə LNG ixracatında liderdir. Onun göndərdiyi maye qazın 80%-i Asiyaya, 20%-i isə Avropaya istiqamətlənir. Bu, Asiya ölkələrinin enerji təhlükəsizliyinin böyük ölçüdə Hörmüzdən asılı olduğunu göstərir.

İran, tarixi olaraq bu boğazı öz təsir zonası hesab edir. Keçmişdə, xüsusən də ABŞ sanksiyalarına cavab olaraq, İran dəfələrlə Hörmüzü bağlamaqla hədələyib. Əgər İsrail–İran müharibəsi uzun müddət davam edərsə və bu dəfə İran hədə-qorxunu gerçəyə çevirərsə, bunun nəticəsində enerji qiymətləri kəskin yüksələcək, qlobal inflyasiya artacaq, beynəlxalq tədarük zəncirləri pozulacaq, xüsusən də Asiya və Avropa ölkələri enerji böhranı ilə üz-üzə qalacaq.

Müharibənin uzanması xam neftin bir barelinin 150 dolları keçməsi ssenarisini real edə bilər. LNG bazarlarında isə qiymət sıçrayışları sənaye istehsalının azalmasına, hətta bəzi ölkələrdə enerji çatışmazlığına səbəb ola bilər. Bu, inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün xüsusilə təhlükəlidir.

Ən böyük zərbəni İran özü alar

Hörmüz boğazı bağlanarsa, ən böyük zərbəni Asiya ölkələri alar. Çin, Hindistan, Yaponiya və Cənubi Koreya neft və LNG ehtiyaclarının mühüm hissəsini Yaxın Şərqdən, məhz Hörmüz boğazından keçməklə təmin edir. Təkcə Çin gündəlik milyonlarla barel nefti bu marşrutla idxal edir və enerji sektorundakı hər hansı kəsinti onun sənaye istehsalına, tədarük zəncirlərinə və iqtisadi artımına birbaşa təsir edər. Hindistanın idxal balansı və rupinin məzənnəsi boğazdakı sabitlikdən birbaşa asılıdır. Yaponiya və Cənubi Koreya isə resurs baxımından tamamilə xaricə bağlı ölkələr olaraq enerji çatışmazlığı və qiymət şokları ilə üzləşə bilər. Boğazın bağlanması bu ölkələrdə enerji böhranına və iqtisadi durğunluğa yol aça bilər.

Avropa İttifaqı ölkələri, xüsusilə LNG idxalında Qətərə bağlı olan İtaliya, İspaniya və Fransa da ciddi təzyiq altında qala bilər. Qərbi Avropa alternativ enerji marşrutlarına malik olsa da, qiymət artımı və təchizat sıxlığı bu ölkələrin sənaye və nəqliyyat sektorlarında dalğalanmalara səbəb olar. Türkiyə kimi region ölkələrində isə bu vəziyyət inflyasiyanı daha da kəskinləşdirə, enerji subsidiyalarını artıraraq büdcəyə təzyiq göstərə bilər.

Hörmüz boğazı ətrafındakı ölkələr – Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Bəhreyn, Oman və Qətər — iqtisadiyyatlarını əsasən enerji ixracına əsaslandırıblar. Boğazın bağlanması onların ixrac kanalını tamamilə bağlayacaq, büdcə gəlirlərini kəskin azaldacaq və sosial-iqtisadi sabitliyi pozacaq. Ən həssas ölkə isə bəlkə də Qətərdir, çünki onun qaz ixracının 100%-ə yaxını bu boğazdan keçir.

Amma ən böyük zərbəni isə heç şübhəsiz ki, İran özü alar. Hörmüz boğazını bağlamaq taktiki olaraq Qərbə və İsrailə təzyiq vasitəsi kimi görünsə də, İranın iqtisadiyyatının özəyini təşkil edən neft ixracını da eyni şəkildə dayandıracaq. Onsuz da sanksiyalar altında əziyyət çəkən İran üçün bu, neftdən gələn məhdud gəlirlərin də sıfırlanması, milli valyutanın daha da zəifləməsi, inflyasiyanın yüksəlməsi və daxili sosial narazılığın artması deməkdir.

Xəbərin oxunma sayı : 250