Kirayə mənzil elanlarına baxdıqda görürük ki, ev sahiblərinin tələblərindən birincisi ailədir. Subay insanlar, boşanan xanımlar, tələbə oğlanların kirayə ev tapması müşkülə çevrilir. Əgər mənzillər yalnız ailəli insanlara verilirsə, subay şəxslər harada qalmalıdır? Problemin həlli yolu varmı?

“Kaspi” qəzeti bugünkü məqaləsində bu və digər suallara cavab axtarmağa çalışıb.

Sosioloq Sahib Altay dedi ki, əksər hallarda ev sahibləri subay adamlara ev vermək istəmir, daha çox ailəvi qalacaq kirayəçi axtarışında olurlar. Bu məsələdə əsas 3 səbəbi diqqət mərkəzində saxlamalıyıq: “Birinci səbəb evin səliqəsidir. Ev sahibləri subay adamların evi səliqəsiz saxlayacağı düşüncəsindədir. Bu, daha çox kişilərə aiddir. Bizim toplumsal düşüncəmizdə subaylıq evliliklə müqayisədə məsuliyyətdən kənar həyat tərzi hesab olunur. Amma unutmaq olmaz ki, insandan-insana xarakter fərqi var”.

S.Altay bildirdi ki, ikinci səbəb ictimai asayişdir: “Subay insanın evi kirayə götürməsi, şəhərdə yaşayan dost-tanışını evə yığıb, səs-küy salacağı düşüncəsini formalaşdırır. Bir çox hallarda bu, baş verir. İctimai sakitliyin pozulmasından narahat olan qonşular ya birbaşa ev sahibinə, ya da polisə şikayətlənir. Polis də ev sahibini bu məsələdə məsul şəxs hesab edir”.

Sosioloqun sözlərinə görə, əsas səbəblərdən biri də cəmiyyətin fikirləridir: “Ev sahibləri qarşı tərəfdən ona görə evlilik tələb edir ki, ailənin yaşadığı evə ailə fərdlərindən kənar adam gəlmir. Gəlsə də, ailənin qonağı qismində olur. Bir evdən hər gün eyni ailənin üzvlərinin çıxması ətrafda narahatlıq yaratmır. Çünki ailənin cəmiyyətdə həm mənəvi, həm də hüquqi-rəsmi statusu var. Ancaq bir evdə subay adamın yaşaması, o evə yad adamların gələcəyi düşüncəsini doğurur. İnsanların kütləvi, kompakt yaşadığı ərazilərdə kütlə düşüncəsi təzyiq yaradır. Ev sahibi də kütlənin bir üzvü olduğu üçün həm özünün, həm də ətrafın mental təfəkküründən dolayı buna razı olmur. Bu məsələdə əsas rol oynayan təsir gücü mentalitetdir. Bizim kimi ölkələrdə mentalitet hüququ üstələyir. Mövcud hala qarşı hüquqi öhdəlik formalaşdırmaq çətindir”.

S.Altay qeyd etdi ki, problemin həlli üçün insanların düşüncələri dəyişdirilməlidir: “Ev kirayə götürülürsə, ictimai asayişi pozmamaq və evin təhvil verildiyi kimi qorunmaq öhdəliyindən başqa, kirayəçi o evdə tək də yaşaya bilər, rəsmi nikahda olduğu və ya olmadığı şəxslə birlikdə də. Hər bir halda ev, sahibinin şəxsi mülküdür. O, evini istədiyi şəxsə kirayə verməkdə sərbəstdir”.

Əmlakçı Mülkədar Rüstəmovun fikrincə, ev sahibləri fikirlərində haqlıdırlar: “Şərt qoyur ki, ancaq ailəyə və tələbə xanımlara üstünlük verilir. Tələbə oğlanlar və tək insanlara ev vermirik. Xüsusən də kişilərə ev vermirlər. Müşahidə edirik ki,  xanımlar evi təmiz saxlayır, problemlər az olur, necə təhvil alırlarsa, elə də geri verirlər. Məsələnin 70 faizində ev sahiblərinin iradları həqiqətən haqlıdır. Tək insanlara, yaxud tələbə oğlanlara ev verirlər və problemlər yaranır. Tez-tez yerlərini dəyişən insanlar var ki, 3 ay bir yerdə, 5 ay başqa yerdə qalır”. M.Rüstəmov bildirdi ki, bu məsələdə ən çox əziyyət çəkən tələbələrdir: “Tələbələr müraciət edəndə onlara fərdi evlər yox, bir həyətdə 5-6 ədəd olan evləri məsləhət görürük”.

Əmlakçının sözlərinə görə, xanımlarla bağlı çox az hallarda problem olur: “Ayrılmış insanlar var ki, övladı ilə qalır və yaxud işgüzar xanımdır. Belə məsələlər olur. Amma o qədər də qabarıq deyil. O insanlara da mənzil tapıb yerləşdiririk. Bakının hansısa ərazisində belə problemlər olsa da, kütləvi deyil”. 

Hüquqşünas Turan Abdullazadə dedi ki, mülkiyyət hüququna görə şəxs ona mənsub əmlaka (əşyaya) istədiyi kimi sahib olmaq, ondan istifadə etmək və ona dair sərəncam vermək üzrə dövlət tərəfindən tanınan və qorunan hüquqa sahibdir: “Yəni, kirayə müqaviləsi digər mülki müqavilələr kimi tərəflərin iradə sərbəstliyinə əsaslandığından kirayə verənin qarşısına hər hansı şərt qoyula bilməz ki, mənzilini evli və ya subay şəxslərə versin. Kirayəyə verən əmlak üzərində mülkiyyət hüququna sahibdirsə, həmin əmlak üzərində sərbəst sərəncam vermək hüququna da malikdir. Bu baxımdan, qanunvericiliyin müddəaları mənzilini, evini kirayəyə verənlərin yanındadır”.

T.Abdullazadə qeyd etdi ki, bu məsələnin həlli üçün maarifləndirmə işləri aparılmalıdır: “Təəssüf ki, bu qəbildən olan vətəndaşlarımızın kirayə mənzil tapmaqda çətinlik çəkməsi günümüzün reallığıdır. Məsələnin həlli üçün insanların baxış bucağı dəyişilməli, boşanmış qadınlar və ya subay kişilər barəsində ictimai qınaq olmamalıdır. Bunun üçün isə daimi maarifləndirmə işləri aparılmalıdır”.